Paleo diyet programı bazı kaynaklarda Paleolitik diyet programı olarak da tanımlanmaktadır. Paleo diyet programı temel olarak günümüzde beslendiğimiz gıdaların insan evrimine uygun olmadığı kabul ederek beslenme alışkanlarımızı eski dönemlerde yaşayan insanlarınkine benzer bir hale getirmemizi amaçlar. İnsanlık tarihinin %99’u boyunca insanların aynı besinlerle beslendikleri ve bizim içinde yaşadığımız dönemi kapsayan %1’lik dönemde bu alışkanlıkların tamamen değiştiği ortaya konulmaktadır.
Paleo diyet programı insanın doğal genetik yapısı ile çevresi arasındaki özellikle son yüzyılda ortaya çıkan uyuşmazlık nedeniyle ortaya çıkan obezite, şeker ve diğer kronik hastalıkların ortaya çıktığını savunmaktadır. Bu nedenle diyet programında bu gibi sağlık sorunlarının çözümüne katkı sağlayabilmek de amaçlanmıştır. Paleo diyetinin iki temel ilkesi vardır;
- İşlenmiş gıda, tahıl, baklagil ve süt tüketmemeye çalışmak.
- Yağsız et, meyve, sebze ve sağlıklı yağ tüketmeye çalışmak.
Bu iki temel yaklaşımla birlikte paleo diyet programında kalori sayımı yapılmaz. Bunun yerine alınan gıdaların kaliteli olmasına daha çok önem verilir. Paleo diyet programında genellikle düşük karbonhidrat alımı söz konusudur.
Paleo Diyet Programının Tarihi
Paleo diyet programının ilk ortaya çıkışı Dr. Boyd Eatin ve Dr. Melvin Konner tarafından yayınlanan “Paleolithic Nutrition – A Consideration of its Nature Current Implications” isimli makaleye dayanmaktadır. Bununla birlikte diyet programı insanlar tarafından Dr. Loren Cordain tarafından 2001 yılında yayınlanan “The Paleo Diet: Lose Weight and Get Healthy by Eating Foods You Were Designed to Eat” kitabı ile insan tarafından bilinmeye başlamıştır. Ancak diyet programının esas popülarite kazanması ise 2010 yılında Robb Wolf tarafından “The Plaeo Solution” kitabını yazması ile popülarite kazandı. Tüm bu bilimsel çıktılara ek olarak paleo diyetinin Greg Glassman tarafından Crossfit uygulayan sporcuların uygulayabileceği diyetler arasında gösterilmesi de bilinirliğinin artmasına katkıda bulunmuştur. Paleo diyet programı yaklaşık olarak son 10 yıllık dönemde sağlık ve spor endüstrilerinde yaygın olarak tercih edilen bir beslenme yöntemi olarak öne çıkmaktadır.
Paleo Temel Kuralları ve Diyet Programı
Paleo diyeti, insanlığın avcı-toplayıcı olduğu eski dönemlerdeki beslenme alışkanlıklarını tekrar canlandırmayı hedeflemektedir. Diyet programında yer alan besinlerde makro olarak avcı-toplayıcı insanların günlük beslenme alışkanlıklarına benzerlik göstermektedir. Paleo diyet programında katı ve sert makro kuralları yoktur. Bununla birlikte diyet programında yüksek protein, düşük karbonhidrat ve yağ alımı önerilir. Diyet programında yağsız et, sebze, meyve ve sağlıklı yağlar tüketilmeye çalışılırken işlenmiş besinler, tahıl, baklagil ve süt ürünlerinden kaçınılmaya çalışılır. Vücut geliştirme ile ilgilenen kişilerin bu diyet programını uyguladıklarında günlük karbonhidrat alımlarını yağ oranında artışa ve antrenman performansında düşüşe neden olmayacak oranda tutmaları önerilir.
Öğün Zamanlaması, Sıklığı ve Kısıtlamalar
Paleo diyet programında herhangi bir şekilde öğün sayısı ve zamanı ile ilgili bir kısıtlamama bulunmamaktadır. Paleo diyet programını uygulayan kişiler tarafından bu konu ile ilgili farklı öneriler yapılmaktadır. Ancak genel olarak bakıldığında çoğunluk günde 5-7 küçük öğünle beslenmektedir.
Temiz beslenme (Clean Eating) diyet programında olduğu gibi Paleo diyet programında da teme hedef kaliteli besinleri tüketmektir. Paleo diyet programında amaç atalarımızın beslenme alışkanlıklarına tekrar uyum sağlamaktır. Bu nedenle geçmişte atalarımızın işlenmiş gıdalar tüketme imkanı olmadığı için işlenmiş gıdalardan uzak durulması en önemli kuraldır. Bu gıdalara ek olarak tahıl ürünleri, kuruyemişler ve süt ürünleri de Paleo diyet programını uygulayan kişilere önerilmemektedir.
Diyet Programının Evreleri Var mı?
Paleo diyet programının evreleri bulunmamaktadır. Her ne kadar adı diyet programı olsa da Paleo yeni bir beslenme alışkanlığının kazanılmasıdır. Bu diyet programı uygulanırken öncelikle 30 günlük bir hedef konularak beslenme alışkanlığının değiştirilmesine çalışılabilir. Daha sonra ise 3-6 aylık hedeflerle tam bir beslenme dönüşümünü yaşanabilir.
Kimler Uygulayabilir?
Paleo diyet programını beslenmesine dikkat etmek isteyen ve günlük beslenme ihtiyacını kaliteli besinlerle karşılamak isteyen herkes tarafından uygulanabilir. Bununla birlikte çölyak hastalığı olan kişiler için Paleo diyet programı sağlıklı bir alternatif olarak öne çıkmaktadır. Yine benzer şekilde bağışıklık sorunu veya hastalığı olan kişilerde bu diyet programını tercih edebilirler.
Uygulaması Kolay mı?
Paleo diyet programının kolay ve zor olması tamamen sizin mevcut beslenme düzeniniz ile ilgilidir. Zaten uzun yıllardır sağlıklı besleniyor ve düzenli spor yapıyorsanız bu diyet programına da zorlanmadan uyum sağlayabilirsiniz. Ancak spordan uzak, dengesiz ve sağlıksız bir beslenme alışkanlığınız varsa bu program sizi son derece zorlayabilir. Eğer diyet programını uygulamakta zorlanırsanız kontrollü esneklik olarak tanımlanan bir yöntemi uygulayabilirsiniz. Bu yöntemde beslenmenizi %90-80 seviyesinde Paleo diyet programına uygun şekilde yaparken kalan kısımda istediğiniz şekilde beslenebilirsiniz. Ancak bu oranı zamanla azaltarak %100 Paleo diyet programına geçmeniz gerektiğini de unutmamanız gerekiyor. Bu yöntemi başlangıçtaki bir kaç aylık dönemde deneyebilirsiniz.
Paleo Diyet Programı İle İlgili Bilimsel Veriler
Paleo diyet programı diğer diyet programlarının aksine doğrudan insan evrimini ve tarihini temel alan bir beslenme yaklaşımını içermektedir. Paleo diyet programının etkileri üzerinden yapılan birçok çalışma mevcuttur. Bunlardan en çok öne çıkanlar ise yağ yakımı ve kaybı ile genel insan sağlığı üzerine olan etkilerine odaklanmıştır. Paleo diyetini uygulayan kişilerin yağ yakmaya diğer kişilerden daha fazla yatkın olduğu ve kilo vermekte zorlanan kişiler tarafından da tercih edilebileceği belirtilmiştir. Bununla birlikte Paleo diyetini sadece 10 gün oynayan kişilerin insülin duyarlılığı ve kan trigliseritleri olumlu yönde etkilenmiştir.
Paleo ya da Paleolitik diyet programı insanlığın ortaya çıkışından itibaren var olduğu dönemlerin %99’undan fazlasını kapsayan beslenme alışkanlıklarını benimseyen bir diyet programıdır. İçerdiği besinlerde tamamen bu amaca uygun olarak hazırlanmıştır. Paleo diyet programında teme olarak işlenmiş besinlerden kaçınılır ve kalori sayımı yapılmaz. Kaliteli ve doğal beslenme ön plandadır. Ağırlıklı olarak düşük karbonhidrat içeren bir beslenme programının uygulandığı Plaeo diyet programında herhangi bir öğün zamanlaması bulunmamaktadır.